Heilige Hildegard van Bingen

1098 - 17 sep 1179 (Kerklerares)

Feestdag: 17 september

Wordt ook wel genoemd Hildegardis, Sibille van de Rijn, Hildegard von Böckelheim, von Rupertsberg

Al in de oudheid is de vrouw gezien als degene die kracht en leven schiep en voorbracht. Vaak wordt er gesproken over "Moeder Aarde" en over de "Oermoeder", hetgeen inhoud, dat de vrouw een hoog geplaatste positie inneemt. Vrouwen hebben echter over een periode van twintigduizend jaar, van de steentijd tot heden, al sinds het begin van wat wij de beschaving noemen, te maken met achterstelling en onderdrukking op alle vlakken inclusief het terrein van de spiritualiteit. De grootste vrouw in de geschiedenis was wel de moeder van Jezus: de Heilige Maagd Maria. Wat de Christenen kennen als de maagd Maria, wordt in de Islam Miryam genoemd en voor beide godsdiensten is zij de moeder van Christus. In katholieke gebeden wordt zij aangeroepen als zijnde Koningin der Hemelen en heerseres over de Engelen en als moeder van de Zoon van God. Moeder Maria is voor Hildegard de "viridissima Virgo", de "allergroenste Maagd", waaruit het milde groen van de menswording van Christus is voortgekomen (de nieuwe loot aan de stam van Jesse). Verder kennen we uit die tijd: Maria Magdalena. Geen ander, man noch vrouw, heeft de leringen van Jezus zo naar wezen, zin en diepte verstaan. Vervolgens herontdek ik twee grote vrouwen in de middeleeuwen: de karmelietes Teresa van Avila en Hildegard van Bingen. Op deze pagina gaat mijn bijzondere aandacht uit naar Hildegard van Bingen.

Hildegard van Bingen werd geboren in 1098 in Bermersheim bij Alzey, niet ver van Mainz in Duitsland, als tiende en laatste kind van Graaf Hildebert von Bermersheim en Mech(th)ild von Merxheim. In die tijd was het gebruikelijk, dat het tiende kind werd opgedragen aan de kerk een soort tiendoffer. Behalve dat dit beschouwd werd als een eerbetoon aan God, was het ook een praktische oplossing voor een probleem waar zulke grote gezinnen in die tijd voor gesteld stonden, want ook voor adellijke families was het een hele toer zoveel monden te voeden. Bij haar geboorte werd Hildegard dus al aan de kerk opgedragen. Het meisje kreeg op driejarige leeftijd visioenen van lichtgevende voorwerpen. Kennelijk reageerde haar omgeving hier niet onverdeeld positief op, want al snel begreep Hildegard dat niet iedereen dergelijke dingen zag en verborg haar gave verder voor haar omgeving.

Omdat Hildegard bij haar geboorte was opgedragen aan God brachten haar ouders haar op 8-jarige leeftijd naar het Benedictijnse klooster Disibodenberg, nabij Bingen. Aan de buitenkant van het klooster is een "kluis" aangebracht voor vrouwen - in dit geval vrouwen van adel die een religieus leven leiden, maar alleen in de kerk mogen komen bidden. In de kluis is de zalige Jutta van Spanheim, een tante van Hildegard, leidster van de gemeenschap. Haar bestemming is een bestaan volgens de Regel van Benedictus. Samen met nog een ander meisje van haar leeftijd wordt Hildegard opgenomen in deze kluis. Het zijn een paar simpele vertrekken met een kleine ommuurde tuin. De deur wordt letterlijk achter hen dichtgemetseld.

Onder het toeziende oog van Jutta (zij was gravin), leerde Hildegard lezen en schrijven, kreeg zij les in Latijn en werd zij ingewijd in het kloosterleven. Zij heeft geleerd bijbelteksten te interpreteren en de liturgie te bestuderen. Toen Jutta in het jaar 1136 stierf werd Hildegard gekozen tot Abdis van het klooster. Al snel stond het klooster in groot aanzien in de wijde omtrek. In 1141 kreeg Hildegard echter een visioen dat de loop van haar leven zou veranderen. Een visioen van God schonk haar plotseling inzicht in de betekenis van religieuze teksten en droeg haar op om alles wat ze in haar visioenen waarnam op te schijven. In 1150 stichtte Hildegard een nieuw vrouwenklooster op de Rupertsberg bij Bingen aan de Rijn in Duitsland, naar welk klooster zij al haar activiteiten verplaatste. Later stichtte zij een ander klooster in Eibingen.

Hildegard van Bingen was een veelzijdige vrouw; ze was een genie. Ze schreef medische boeken, componeerde meer dan 80 liederen, kende de werking van wijn en van kruiden, was paranormaal begaafd, preekte en ontving een aantal belangrijke visioenen. Zij werd oprecht geëerd door alle groten der aarde vanwege haar oprechtheid. Zij predikte boete en bekering en ontzag daarbij niemand. Zowel het gewone volk alsook de clerici en de adel kregen haar oprechte mening te horen. Daarom ook werd zij door vorsten, bisschoppen en koningen om raad gevraagd. Voor iedereen had zij een duidelijk en oprecht antwoord klaar. Ze stichtte na de zoveelste aanvaring met het kerkelijke gezag, gewoon haar eigen klooster. Een spiritueel en daadkrachtig mens. Meer als dertig jaren leidde zij het klooster in Bingen. Zij schreef als eerste arts haar bevindingen neer. Problemen over gezondheid en ziektebeelden kwamen in grote oplage in omloop. Zij was een mystica en deze ervaringen schreef zij, met behulp van een latinist, neer (Liber Scivias). Ook in geloofszaken wist zij met veel overgave een duidelijk antwoord neer te leggen. Vooral haar werken over de heilige Drie-eenheid zijn van onschatbare waarde gebleken. Zij was goed bevriend met de H. Bernardus van Clairvaux en wordt gezien als de stichteres van de gemeenschappelijke onderzoeken in Duitsland.

En opmerkelijk was ze, want in een tijd waarin zeer weinig vrouwen schreven, en de vrouwen die de schrijfkunst machtig waren vaak niet verder kwamen dan wat gekunstelde suikerzoete rijmpjes, produceerde Hildegard, ook bekend als de Sibille van de Rijn, belangrijke theologische werken en visionaire geschriften. Onverwoestbaar was haar inzet om al haar kennis aan anderen over te brengen getuigen de geschriften over religieuze zaken (Liber divinorum operum en liber vitae meritorum) maar ook natuurwetenschappelijk (liber subtilitatum diversarum naturarum).In haar tijd werden vrouwen bepaald niet om hun intellectuele vermogens gerespecteerd, maar Hildegard's werken maakten zo'n indruk, dat bisschoppen, pausen en koningen haar om raad vroegen. Hildegard's geschriften zijn ook opmerkelijk om hun over het algemeen positieve kijk op seksuele relaties en haar beschrijving van het genot vanuit het gezichtspunt van de vrouw. Waarschijnlijk hebben wij aan Hildegard de eerste wetenschappelijke beschrijving van het vrouwelijk orgasme te danken. Ze was een kenner van de genezende krachten van natuurlijke objecten en schreef verschillende artikelen over het medicinale gebruik van planten, dieren en stenen. In haar denken speelt de leer van Aristoteles een grote rol: alles is opgebouwd uit de vier elementen aarde, water, vuur en lucht.

Op 17 september 1179, op 81 jarige leeftijd, overlijdt ze in Bingen am Rhein, Duitsland. Getuigen zien op dat moment hoe vanuit de hemel een lichtschijnsel op haar sterfkamer valt. Ze werd begraven op het kloosterkerkhof van de Parochiekerk Eibingen in Duitsland. Hildegard staat vandaag bekend als één van de belangrijkste figuren van de Middeleeuwen. Nog steeds geldt zij als een van de meest bijzondere heiligen. Voor de muziekliefhebbers is het interessant te weten, dat Hildegard de eerste componist is waarvan een biografie bekend is. Met haar muziek was ze haar tijd ver vooruit. In 1998 werd de aandacht op Hildegard gevestigd door musicologen, geschiedkundigen en theologen, die vonden dat haar 900-ste geboortedag een goede aanleiding was voor hernieuwde aandacht voor deze opmerkelijke vrouw.

Relieken

In 1632, tijdens de Dertigjarige Oorlog, werd de abdij van Rupertsberg door Zweedse troepen verwoest. De relieken van Hildegard konden worden gered. Zij werden naar Keulen overgebracht en daarna naar Eibingen, nabij Rüdesheim in het bisdom Limburg. Het lichaam van Sint-Hildegard rust nog steeds in de door haar gestichte benedictinessenabdij van Eibingen, het centrum van de Hildegardcultus.

Heiligverklaring

Op 10 mei 2012 werd Hildegard van Bingen te Vaticaanstad door Paus Benedictus XVI heilig verklaard en uitgeroepen tot Kerklerares.

Belangrijkste werken van Hildegard van Bingen:

•  Scivias (Sci vias Dei = Ken de wegen van God).
•  Liber Vitae Meritorium: Het boek van de verdiensten van het leven;
•  Liber Divinorum Operum: een stralendrode prachtige gestalte, die de hele kosmos omvat;
•  Psysica: over de natuur: 
•  Causae et Curae: over de geneeskunst:

Patronage: 

Patrones van: natuurwetenschappers, taalonderzoekers, esperantisten, goede raad.

Attribuut:

Een kerkmodel, drie stralende torens, een boek en een ganzenveer vanwege haar schrijverstalenten en een duif (symbool van de heilige Geest). Ook een bekend attribuut is een lantaarn - als herinnering aan een belangrijk visioen dat haar inzicht verschafte in de heilige Schrift.