De Zwarte Madonna van Czestochowa

Koningin van Polen - 1382

Feestdag: 26 augustus

De Zwarte Madonna is een kleurrijke verschijning binnen de cultuur van de Madonnaverering. Ze duikt op in een variëteit van gemeenschappen en culturen, waar ze steeds een prominente plaats krijgt toebedeeld. De zwarte Madonna verwerft door haar opvallende uiterlijk een nog groter respect. Er bestaan diverse afbeeldingen van de Zwarte Madonna welke door de Katholieke Kerk als heilig worden beschouwd. In Polen is de Zwarte Madonna van Czestochowa het meest vereerde icoon bij het Katholieke gelovigen. Er worden genezende krachten toegeschreven aan het schilderij - een Byzantijn ikoon van het portret van Maria met een zwarte hoofddoek. De zwarte Madonna van Czestochowa is een met goud omlijst schilderij van 122 bij 82 centimeter. Volgens de overlevering zou de evangelist Lukas deze afbeelding van de Heilige Maagd met het kindje Jezus hebben geschilderd. Betrouwbaar is de opvatting, dat het schilderij door een onbekende Italiaanse kunstenaar is gemaakt.

In 1382 stichtte hertog Wladyslaw van Opole een klooster op de bijna 300 meter hoge heuvel Jasna Gora (Heldere berg); voor de uit Hongarije naar Polen geëmigreerde monniken van de orde van Paulus de Eremiet. Wat als een paal boven water staat is het feit dat vanuit deze plaats Maria enig verweven is met de geschiedenis van Polen. Zo werd in 1655 Polen onder de voet gelopen door een groot leger uit Zweden. Pater overste en zijn confraters gesteund door een legertje van 170 Poolse soldaten wisten de 3000 Zweden het hoofd te bieden en het eind resultaat was dat vanuit Czestochowa Polen ontdaan werd van de lastige noorderburen. Prinsen, koningen en kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders kwamen tot de dag van vandaag O.L. Vrouw hier om hulp, raad en bijstand vragen tot de eerste president na het communistische regime, Lech Walensa toe, die naast de vele andere souvenirs uit de geschiedenis van Polen, er zijn oorkonde als Nobelprijswinnaar achterliet.

Czestochowa dankt zijn bekendheid en omvang aan dit beroemde schilderij, dat daar al vele jaren hangt. Het trekt bezoekers uit heel Polen en ver daarbuiten. Tegenwoordig wordt Czestochowa als het op vier na grootste pelgrimsoord ter wereld beschouwd, na Mekka, Lourdes, Rome en Varanasi. Toeristen en gelovigen zijn altijd in groten getale aanwezig. De topdrukte is rond Maria-feestdagen, vooral op 15 augustus. Meer dan zes miljoen pelgrims komen ieder jaar naar de afbeelding van de Heilige Madonna. Het schilderij hangt in een wat schemerige ruimte in de kloosterkerk. Het is omgeven door edelstenen en wordt belicht door kaarsen. Aan de wanden van de kerk hangen rozenkransen en scapuliers, maar ook invalidenkrukken, want aan de Zwarte Madonna wordt door de gelovigen een genezende kracht toegeschreven.

Het bezoek, dat paus Johannes Paulus II in 1979 aan Polen bracht, leidde bij de rooms-katholieken in dat land tot groot enthousiasme.
Zijn bezoek was voor de bevolking en de maatschappij in het algemeen, van groot belang. Het maakte het volk bewust van de macht van de massa en het Poolse vraagstuk werd opnieuw onder de internationale aandacht gebracht. De verkiezing van Wojtyła tot paus in 1978 betekende ook een enorme steun voor de oppositie en dan met name voor de vakbond “Solidariteit”. In januari 1982 heeft Paus Johannes Paulus II in een open gebed tot de madonna gevraagd, waarom haar zeshonderdste verjaardag getekend moet worden door de staat van beleg. In het Pools richtte hij zich tot de Heilige Maagd en zei: "U was er ten tijde van overstroming, ten tijde van opdeling en tijdens de bezetting. Waarom hebben U en wij allen op Uw zeshonderdste verjaardag te maken met de staat van beleg in een land, dat er alle recht op heeft het vaderland van een souverein volk te zijn? De Zwarte Madonna is met de Polen geweest in hun historische worstelingen. Moge dat weer zo zijn."

Het beeld van de zwarte Madonna en haar kind is altijd een dilemma voor de Kerk geweest - met name de beelden in belangrijke kerken en heiligdommen op het vasteland van Europa. In sommige gevallen zijn ze helemaal zwart, maar vaak hebben ze alleen een zwart gelaat en zwarte handen en voeten.
Het gaat hierbij niet om een verkleuring, zoals sommige verontruste geestelijken hebben gesuggereerd.
Enkele beelden zijn overgeschilderd in bleke vleeskleuren, zodat ze overeenkomen met een gewone Madonna-afbeelding, andere zijn simpelweg verwijderd voor het oog van het publiek. De gelaatstrekken van de zwarte Madonna zijn geenszins negroïde, maar gewoon zwart van kleur.