Frans van der Lugt

10 april 1938 - 7 april 2014

De Nederlandse jezuïet Frans van der Lugt, bekend als pater Frans, die beroemd werd omdat hij erop stond te blijven in de belegerde stad Homs in Syrië. Hij werd op maandag 7 april 2014 doodgeschoten door een gemaskerde schutter.

Van der Lugt werd geboren in een bankiersgezin en groeide op in Amsterdam. Zijn vader was Godefridus Wilhelmus Antonius van der Lugt, voorzitter van de Nederlandsche Landbouwbank. Zijn broer Godfried van der Lugt werd topman bij de Postbank en later bij de ING Groep. Hij studeerde als psychotherapeut, maar vertrok in de jaren zestig vanuit Nederland naar het Midden-Oosten, waar hij zich bij de jezuïeten voegde. In 1966, na twee jaar Arabisch te hebben gestudeerd in Libanon, ging hij naar Syrië, waar hij bijna vijftig jaar woonde.

We worden met veel problemen geconfronteerd omdat christenen en moslims een moeilijke tijd doormaken. Het grootste is honger. Mensen hebben niets te eten. Er is niets pijnlijker dan moeders te zien zoeken naar voedsel voor hun kinderen. Ik zal niet accepteren dat we van honger omkomen. We houden van het leven, we willen leven. En we willen niet wegzakken in een zee van pijn en lijden.

In 1980 startte Pater Frans der Lugt Al-Ard, een buurthuis en boerderij, net buiten de stad Homs; het werk daar werd gedaan door "jongeren met psychische problemen". Zijn laatste jaren bracht hij door in Homs, waar hij in het plaatselijke klooster werkte en voor zieken en hongerigen zorgde. Hij kreeg begin 2014 internationale bekendheid toen hij een aantal YouTube-video's maakte en de internationale gemeenschap om hulp vroeg voor de burgers van de belegerde stad. Hij weigerde te vertrekken, ondanks de gevaarlijke situatie. In februari meldde The Economist dat hij waarschijnlijk de laatste Europeaan in de stad was en bleef omdat hij "de herder van zijn kudde" was: hij weigerde te worden geëvacueerd tijdens een VN-operatie in 2014 die 1400 mensen uit de belegerde stad redde.

Frans der Lugt stond erom bekend christenen en moslims te helpen; het Al-Ard Center wilde de dialoog tussen mensen met verschillende religies bevorderen. In een interview in 2012 legde hij uit hoe ze een kerkdienst hielden na een bombardement; Tegen die tijd, zei hij, waren alle katholieken vertrokken, waardoor alleen orthodoxe christenen en moslims Palmzondag in zijn kerk konden vieren. De imam maakte een prachtige preek, herinnerde Van der Lugt zich. Hij werd onmiddellijk gezuiverd van zijn dogmatische neigingen, voor zover ik die ooit had.

Dood en reacties:

Hij werd op maandag 7 april 2014 rond 9.30 uur neergeschoten op 75-jarige leeftijd. Volgens de gouverneur van het gouvernement van Homs, Talal al-Barazi, werd hij vermoord door extremisten van het Al-Nusra Front. Hij was de tweede in het buitenland geboren jezuïet in dat gebied die het slachtoffer werd van de Syrische burgeroorlog: Paolo Dall'Oglio werd in 2013 ontvoerd. Een woordvoerder van het Vaticaan uitte 'grote pijn' over zijn dood, aldus de BBC, en de Nederlandse buitenlandse minister Frans Timmermans noemde zijn moord "laf".

In een oproep om het geweld in Homs en de rest van Syrië te beëindigen, herinnerde paus Franciscus pater Van der Lugt:

"Afgelopen maandag werd in Homs, Syrië, ds. Pater Frans van der Lugt vermoord, een Nederlandse jezuïetenbroer van mij, 75 jaar oud, die ongeveer 50 jaar geleden in Syrië aankwam; hij deed altijd goed aan iedereen, met dankbaarheid en liefde, en daarom werd hij geliefd en gerespecteerd door christenen en moslims. Zijn brutale moord heeft me met diepe pijn vervuld en het deed me denken aan veel mensen die nog steeds lijden en sterven in dat gekwelde land, mijn geliefde Syrië, al te lang in de strijd van een bloedig conflict, dat nog steeds dood en vernietiging oplevert. Ik denk ook aan de vele ontvoerde mensen, zowel christenen als moslims, in Syrië en ook in andere landen, waaronder bisschoppen en priesters."

Zaligverklaring pater Frans van der Lugt door bagatelliseren misbruik van de baan

Wijlen pater Frans van der Lugt, die in 2014 in het Syrische Homs werd doodgeschoten, zal "zeer waarschijnlijk" definitief niet zalig verklaard worden. Bronnen van de orde van Jezuïten in Nederland bevestigen dat aan het Katholiek Nieuwsblad. De reden hiervoor is dat Van der Lugt in 2009 en 2010 het misbruik binnen de katholieke kerk zou hebben gebagatelliseerd. 

Aan een groep West-Europese bezoekers die bij hem langskwamen in Syrië zou hij destijds hebben laten weten wat hij van de misbruikschandalen binnen de katholieke kerk vond. Naar verluid zag hij alle aandacht hiervoor als 'overdreven'. De impact op slachtoffers en hun geloofwaardigheid zou hij bovendien in twijfel hebben getrokken. 

De geschokte bezoekers hebben dit vervolgens aan zijn superieuren laten weten. Van der Lugt werd niet officieel berispt omdat hij vanwege ziekte vlak daarna in het ziekenhuis kwam te liggen. Wel werd het bijgehouden in zijn dossier, blijkt uit het vooronderzoek naar de eventuele zaligverklaring. Daardoor lijkt het onwaarschijnlijk dat de pater ooit nog zalig verklaard zal worden. 

Pater Frans van der Lugt werd door zijn dood als een martelaar gezien die dapper stand hield in Holms tijdens de langdurige burgeroorlog in Syrië.